Geboortedag
Het is de geboortedag van onze zoon Bram. Een dag na zijn geboorte, in november 2012, is hij overleden. Op social media post ik twee foto’s. Eén van toen hij net was geboren, met de hand van mijn man Johan, Bram z’n papa, beschermend om hem heen. De andere is van na zijn overlijden, gemaakt door een fotograaf van Make a Memory. Ik voel me trots vandaag, daarom wil ik de foto’s graag delen. Ik wil onze fantastische zoon aan de wereld laten zien.
Bram zijn maand
Hoe anders is dit gevoel voor mij, in vergelijking met voorgaande jaren. In de jaren hiervoor vond ik november niet zo’n fijne maand en was ik altijd wat somber. November was voor mij Bram zijn maand en stond voor de heftige periode tussen hoop en vrees van zeven jaar geleden. Ik was in november altijd bezig met hoe oud hij zou zijn geworden en met me afvragen hoe hij zou zijn geweest (zou hij net zo’n lief boefje zijn als zijn broertje?), hoe hij eruit had gezien (zou hij nog steeds zo op zijn zus hebben geleken?), wat zou hij leuk hebben gevonden om te doen (zou hij net zo creatief zijn geweest als zijn oudste zus?) en wat al niet meer. Dit jaar voelt het anders. Ik stel mezelf dezelfde vragen nog wel, maar het sombere gevoel is niet zo aanwezig als voorheen. Het gaat voor mij vandaag niet zo zeer om het verlies.
Deze keer is het anders
Dit keer voel ik me trots, nog trotser dan gewoonlijk, en die trots wil ik delen. Kijk eens hoe mooi hij was! Ik wil wel van de daken schreeuwen hoeveel Bram me gebracht heeft: verbinding met allemaal lieve mensen om me heen, mensen die nog steeds zijn naam noemen en die ook na zeven jaar nog steeds aan ons denken en dat op verschillende manieren aan ons laten weten. Ik barst nog net niet uit elkaar van de liefde die ik voel als ik aan Bram denk.
Reacties
Er reageren mensen op mijn posts en we krijgen berichtjes. Fijn! Er wordt ons een aantal keer sterkte toegewenst. Voorheen was ik heel blij met alle sterkte die me toe werd gewenst, want dat was wat ik op die momenten hard nodig had. Vandaag ervaar ik iets nieuws bij mezelf, als reactie op deze berichtjes. Ik merk dat ik wil reageren met de woorden: “Bedankt, maar vandaag heb ik geen sterkte nodig. Ik voel me blij en trots, ik voel me krachtig en sterk, ik voel liefde.” In plaats van dit te zeggen, klik ik op ‘vind ik leuk’ en zeg ik “Dankjewel”, want de intenties achter de berichtjes zijn natuurlijk goed.
Afstemmen is moeilijk
Ik realiseer me hoe moeilijk het voor mensen kan zijn om af te stemmen op mensen die een kindje hebben verloren, of een ander verlies hebben geleden. Het valt niet mee, bedenk ik me. Want hoe weet je nou waar iemand op dat moment behoefte aan heeft? De “sterkte” die ik voorgaande jaren nog zo nodig had, voelt nu minder op zijn plaats. Hoe goed bedoeld deze wens natuurlijk ook is. Naast míjn wisselende behoefte, heb je als persoon die iemand sterkte wenst ook nog je eígen referentiekader. Je bedenkt hoe het zou zijn om een kind te verliezen, of een ander verlies te lijden, en vanuit dat idee wens je iemand iets toe. Logisch, zou ik bijna willen zeggen: bedenken hoe iets voor een ander zou kunnen zijn, is wat mensen doen. Daarmee hebben we ook meteen een moeilijk punt te pakken.
Een vraag stellen, biedt ruimte
Rouw is universeel, want iedereen maakt verlies mee. Maar ieder mens ervaart verdriet op een andere manier. William Worden benoemt dit als volgt: Elk mens is als alle anderen; elk mens is als sommige anderen; en elk mens is als niemand anders. Manu Keirse vergelijkt rouw met een vingerafdruk: het is voor iedereen anders, maar er is wel een patroon te ontdekken. Wil je weten hoe iemand zich voelt? Vraag er dan naar. Je vraag zal gewaardeerd worden. Geeft de persoon de ruimte om te vertellen over het verlies, over wat dat voor hem of haar betekent. Erkenning en ruimte geven aan verlies is van groot belang in een rouwproces. De omgeving van een persoon in rouw kan hierbij een grote rol spelen. Niet alleen net na het verlies, maar blijvend. Rouwen is niet iets wat op een gegeven moment klaar is. Rouwen gaat om het integreren van het verlies in je leven na het verlies. En dat gaat met vallen en opstaan. Het ene moment ben je somber, het andere moment ben je trots. Dat is niet raar, dat is hoe rouwen gaat.
De ene dag is de andere niet…
En dan nu weer even terug naar mij, naar hoe ik begon: Natúúrlijk ben ik ook wel eens verdrietig, ik benoemde al dat rouw zo werkt. Maar vandaag ben ik vooral trots. Trots op Bram, trots op mijn gezin, trots op onze families, trots op onze vrienden en trots op alle anderen dicht om ons heen. Trots op dat Bram zijn naam genoemd wordt, trots op dat wij ons verhaal mogen doen, dat Bram zijn verhaal verteld mag worden, trots op dat mensen ons blijven vragen naar Bram.
En vraag me gerust nog eens hoe het met me gaat. Morgen, volgende week, over een jaar. Want de ene dag is de andere niet. Dus vandaag ben ik trots, maar een andere keer heb ik jouw “sterkte” weer hard nodig.