Humor
Humor en de dood, voor veel mensen is het geen fijne combi. Bij ons thuis wel. Vanmiddag nog. Onze oudste dochter moet voor een opdracht voor school foto’s maken. Ze moet onder andere een foto maken waarop emotie te zien is. Ze bedenkt dat ze mij wil fotograferen met de urn van Bram in mijn handen. Prima, alles voor een 10. 😉
Grappig of not done?
Dochterlief bepaalt dat de foto boven moet worden gemaakt, in verband met de mooie lichtinval. Ze haalt de urn van Bram op, die beneden een mooi plekje heeft. “Ik heb Bram nog nooit een tour door ons huis gegeven.”, zegt ze. Ze zet koers naar haar kamer. “Weet je zeker dat je jouw kamer wilt laten zien?”, vraag ik haar. “Straks schrikt hij zich nog dood van jouw rommel.” We lachen erom, wij houden van dit soort grappen. Vervolgens sluit dochter nummer twee ook aan en leggen de meiden de urn van Bram in het bed van onze jongste zoon, met diens knuffeldoekje erbij. Ze stoppen de urn in alsof het een baby is. We lachen weer. En hard ook. We realiseren ons dat wij dit heel grappig vinden, maar er vast ook gezinnen zijn waarbij dit not done is.
Diepvrieskip
Nu ik hier zo over nadenk, bedenk ik me dat ik al vaak heb gelachen om de dood, om Bram zijn dood en hoe we daar mee omgaan. Ik weet nog dat we, toen we vanuit het ziekenhuis naar huis reden met onze overleden Bram in de auto, langs een reclamebord reden. Epke Zonderland stond op de foto, met een jongen op zijn arm, naast een rolstoel. Het was een reclameposter van Spieren voor Spieren. Epke sport voor Bram, stond op de poster. “Kan ‘ie lang sporten.”, zei ik, “Dat gaat niet meer goedkomen.”, doelend op onze eigen Bram. We konden er om lachen. Toen al, één dag na Bram zijn overlijden. Daarna heb ik nog veel vaker gelachen om in mijn ogen grappige situaties. Zo moesten we thuis goed de koelplaat afstellen, waarop Bram opgebaard lag. Als deze te koud stond, dan had Bram de rijp op zijn armen en benen. “Hij lijkt wel een diepvrieskip.”, zeiden we dan lachend. Of die keer dat ik met een collega sprak over hoe wij Bram herdenken op zijn geboortedag. We zagen de zwarte slingers al hangen en lachten ons de tranen in de ogen.
Is dit wel normaal?
Rouwen wij dan wel goed, zou je je kunnen afvragen. Hoor je bij een verlies niet te huilen in plaats van te lachen? En moet je daar niet serieus mee omgaan in plaats van er grapjes over te maken? Ja, ik vind dat wij goed rouwen, voor zover je daar over kunt spreken. En nee, je hoeft echt niet alleen maar te huilen en serieus te doen. Het mág natuurlijk wel, maar het hóeft niet. Er is veel normaal binnen de rouw. Dus moet je lachen, dan lach je. Godfried Bomans benoemde het als volgt: “Humor is een prachtige waterlelie die wortelt in het troebele water van verdriet.”.
Humor helpt!
Juist binnen een periode van rouw kan humor steunend werken. Het kan de zwaarmoedige deken doorbreken en je laten ervaren dat er ook nog mooie dingen zijn in het leven. Humor werkt relativerend en normaliserend. Humor biedt een tegengeluid, tegen de pijn en het verdriet. Dus kun je een grapje maken over de dood of over jouw verdrietige situatie? Laat het vooral niet. Maar maak het niet te grappig hè, wéér een uitvaart, omdat jij je dood hebt gelachen, hoeft nou ook weer niet… 😉